نخستین هنرستان کشور با عنوان هنرستان ماندگار صنعتی تهران در سال ۱۲۸۶  راه‌اندازی شد. این هنرستان که در خیابان ۳۰ تیر کنونی قرار دارد، در فهرست مدارس ماندگار به ثبت رسیده است.

نخستین مدرسه فنی کشور که به نام «هنرستان ماندگار صنعتی» شهرت دارد، در خیابان سی تیر واقع شده و به مادر دانشگاه علم و صنعت مشهور است.

تاریخ تأسیس هنرستان

تاریخ تأسیس هنرستان که هفدهم اردیبهشت ۱۲۸۶ است، به همراه نام مهندس آلمانی و معمار ایرانی آن بر سنگ کوچکی حک شده و کنار پله‌های ورودی اتاق مدیر مدرسه نصب است.

حاج مهدی‌قلی هدایت، مخبرالسلطنه، در کتاب خود به نام «خاطرات و خطرات» در مورد روز افتتاح مدرسه‌ آلمانی چنین نوشته است: «روز افتتاح مدرسه جشن گرفته شد. اتفاقاً کابینه نداشتیم. از رجال، ناصرالملک و صنیع‌الدوله حاضر بودند و جماعتی از مدیران مدارس و اجزای ادارات و متفرقه. وزیر مختار آلمان نطقی کرد در حسن روابط مملکتین. معمار مدرسه به نوبت خود و معلم مدرسه بر زمینه‌ تاریخ و ذکر ملل آسیایی و خویشاوندی ایرانی و ژرمانی. می‌بایست جواب داد، اما کسی تدارک نداشت. ناصرالملک (شاگرد مدرسه‌ آکسفورد) برای نطق حاضر نشد. صنیع‌الدوله مستعد این کار نبود. از میان مدیران مدارس حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی حاضر بود که گفته شد از مستخدمان رسمی نیست، قرعه به نام من افتاد.

اندیشه داشتم چه بگویم. با قدری تمجمج قبول کردم. علی‌الرسم چیزی از دوستی و حسن روابط گفتم. از توجهات وزیر آلمان و زحمات معمار یاد کردم و از نطق معلم استفاده کرده، گفتم که جای بسی مسرت است که عموزادگان ما که پس از قرون متمادیه اینک در نتیجه‌ ارتباطاتِ ودادیه باز به ما پیوسته‌اند، با حربه‌ کتاب و سلاح علم برای کمک به اصلاحات اوضاع عموزادگان خود حاضر شده‌اند. آنچه به خاطر دارم، در روزنامه‌ قدس شکسته بسته از نطق من چیزی چاپ شده است.»

هنرستان با پذیرش چهل شاگرد که به گواهی اسناد موجود، بزرگ‌ترین آنها هجده و کوچک‌ترین‌شان هشت سال داشته، فعالیت خود را آغاز کرد.

نخستین مدرسه ایران و آلمان

علیرضا زمانی، تهران پژوه، درباره این هنرستان می‌گوید: «این مدرسه نخستین مدرسه ایران و آلمان بود که جنگ جهانی اول باعث شد تا دولت آلمان حمایت‌های مالی خود را از آن قطع کند. رضاخان هم با تصویب بودجه‌ای برای مدرسه، بعد از جنگ جهانی اول، شرط آموزش دروس عمومی ‌و فنی و حرفه‌ای را در کنار آموزش زبان آلمانی برای آن تعیین می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود تا این مدرسه در بهمن ۱۳۰۳ برای ارائه تعلیمات حرفه‌ای و تربیت تکنیسین در مقطع متوسطه به هنرستان صنعتی تبدیل شود. به همین خاطر دولت آلمان هم به رسم قدردانی، ماشین‌آلاتی را به این مجموعه هدیه کرد.»

مادر دانشگاه علم و صنعت

نخستین گروه فارغ‌التحصیلان مدرسه در سال ۱۳۰۷ مدرک می‌گیرند و دوره عالی فنی را در ساختمان همجوار سپری می‌کنند. این ساختمان در واقع به مادر دانشگاه علم و صنعت مشهور است.

جشن صد سالگی

در ۱۴ تیر ۱۳۸۶ دانشجویان و دانش‌آموختگان گذشته و کنونی هنرستان تهران، صد سالگی نخستین مدرسه صنعتی و مدرن ایران را جشن گرفتند.

یکصدمین مهر در قدیمی ترین مدرسه فعال ایران

سال 1285،طهران ،میدان توپخانه ، پشت میدان مشق ،مدرسه دولتی ایران و آلمان

سال 1385 ، تهران ، خیابان امام خمینی ، خیابان 30 تیر ،مقابل کتابخانه ملی ایران هنرستان صنعتی تهران (شهید بهشتی )

این هنرستان تنها مر کز آموزشی فعال باقدمت قریب به یکصد سال آموزش و پرورش در تمام ایران است که امسال نیز پذیرای هنر جویان جدید خواهد بود.

هنرستان صنعتی تهران که اکنون به نام دانشمند شهید آیت الله بهشتی مزین است در سال 1285 هجری شمسی تحت عنوان دبیرستان ایران و آلمان توسط مو سسه همکاریهای فرهنگی ایران و آلمان که امروزه آنرا به نام موسسه گوته می شناسیم تاًسیس گردید.

این مرکز فعال با قدمت یک قرن در کل کشور است که امروز است که به امر آموزش و پرورش جوانان به ویژه آموزشهای فنی و حرفهای می پردازیم و در امروز نیز با کوله باری از یک قرن تجربه و دانش از پیشگامان آموزش و پرورش هنرجویان فنی در رشته های گوناگون از قبیل الکترنیک ،الکتروتکنیک ،اتو مکانیک ،ساخت و تولید ، صنایع چوب و نقشه کشی عمومی است .

آمار موفقیت فارغ التحصیلان این هنرستان در مراکز آموزش عالی فنی و حرفه ای گواه این ادعا ست .

بخش الف :تاریخچه و سیر تحولات

سال (1285 ه. ش – 1907 م )اولین دبیرستان آلمانی در زمینی به مساحت 15500 متر مربع در شمال غربی میدان مشق ، حوالی میدان توپخانه با هدف راهیابی دانش آموزان با استعداد ایرانی به آموزشگاههای فنی و حرفه ای و عالی کشور آلمان و به منظور آماده سازی وجذب ایشان به بخش صنعت که سالیانه 250 نفر دانش آموز را می پذیرفت تا سیس وآغاز به کار نمود سال (1295 ه ش – 1917 م) شعله های جنگ جهانی مو جب تعطیلی دبیرستان شد . سال (1300 ه ش -1922 م) همکاری مقامات مسئول دولت های ایران و آلمان منجرب با ز گشایی مجدد دبیرستان و تدوین برنامه های جدید و نوین گردید .

سال (1303 ه ش – 1925 م) افتتاح مدرسه صنعتی دولتی در ساختمان قدیم مدرسه ایران و آلمان در اول بهمن 1303 ه ش به وسیله شادروان نظام الدین حکمت ، مشاورالدوله و کفیل وزارت معارف واوقاف در کابینه رضا خان سردار سپه با بر نامه ریزی نوین و منطبق بر نیازهای زمان بر پایه دو بخش شامل :

یک دوره شش ساله آموزش حرفه ای و بخش دوم در حدود برنامه یک دبیرستان آلمانی که منجر به اخذ مدرک دیپلم متوسطه می شد . که البته گروه دوم هفته ای 6 ساعت نیز تحت تعلیم آموزشهای حرفه ای قرار می گرفتند تا آماده تحصیلات تکمیلی در دانشکده های فنی کشور آلمان شوند سال ( 1305 ه ش – 1927 م)در اردیبهشت این سال وسایل فنی و آزمایشگاهی و ماشین آلات کار گاهی که لایحه قانونی ورود و معافیت آنها از تا دیه حقوق گمرکی در تاریخ 7/11/1303 از تصویب مجلسه شورای ملی گذشته بود از آلمان وارد و نصب شد .

برنامه دروس عمومی منطبق با برنامه های مصوب وزارت معارف برای دیگدبیرستانهای و برنامه دروس فنی و کارگاهی توسط دکتر اشتر ونگ با همکاری آقا یان میر و هیس و با اقتباس از برنامه مدارس فنی آلمان تنظیم گردید.

ریاست مدرسه و تدریس درس شیمی و سرپرستی آزمایشگاه شیمی در تمام مقاطع تحصیلی با دکتر اشتر ونگ بوده و معاونت مدرسه در سالهای اولیه با شادروان عبدالحسین میکده و نظامت و مترجمی کارشناسان آلمانی را نیز شادروان علی اصغر خان صبا عهد دار بوده اند.

بخشی از دروس فیزیک و مکانیک را دکتر تقی آرانی و بخش دیگری به اضافه ماشین سازی و اجزای ماشین را دکتر فرید ریششترن تدریس می کرد . آقایان(ژرژ اوهن)،

(تئودرو هنل )و (اولترمتیما )آموزش کارگاهی رشته های مکانیک ،ماشین سازی و آهنگری و تدریس دروس فنی ، حساب فنی ورسم فنی این رشته ها را به عهده داشته اند .

آقایان ( رابه ) و (ویلهم مایر ) نیز عهده دار همین مسئولیت ها در رشته نجاری و درودگری بوده اند . تدریس ریاضیات به عهد ه آقای (مایر ریشاد ) و سر پرستی امور ورزشی و تربیت بدنی را و رزشکار سرشناس و معروف میرزا مهدی خان ورزنده عهده دار بوده اند .

همچنین تدریس ادبیات فارسی را سه نفر از مشاهیر و مفاخر ادبی ایران شاد روان نظام وفا ، نیما یوشیج و بزرگ علوی بر عهده داشته اند .