فرضیه‌ای از نسل بعدی اینترنت است که از محیط‌های مجازی سه بعدی آنلاین غیرمتمرکز و پایدار تشکیل می‌شود.^[۱][۲] این دنیای مجازی از طریق هدست‌های واقعیت مجازی، عینک‌های واقعیت افزوده، گوشی‌های هوشمند، رایانه‌های شخصی و کنسول‌های بازی قابل دسترسی خواهد بود.^[۳] متاورس، به شکلی محدود در حال حاضر در پلتفرم‌هایی مانند VRChat یا بازی‌های ویدیویی مانند زندگی دوم وجود دارد.^[۴]

در اکتبر سال ۲۰۲۱ مارک زاکر برگ مالک شرکت فیس بوک رسماً نام شرکت خود را به متا (meta) تغییر داد و رسماً اعلام کرد که در حوزۀ متاورس وارد شده‌است.

پایه و اساس بازی زندگی دوم (Scond The Life) شبیه به متاورس است. در این بازی کاربران می‌توانند با دلار آمریکا پول این بازی را بخرند و با پول خود در این بازی هر کاری که می‌خواهند انجام دهند. در متاورس کاربران آن قادر خواهند بود که از همه حواس پنجگانه خود استفاده کنند. در متاورس کاربران آن احساسات دارند. گاهی شاد می‌شوند و گاهی غمگین. متاورس دو نسخه دارد: ۱ و ۲. در متاورس، کاربران احتمالاً روی یک تخت می‌خوابند و آواتار آن‌ها در دنیایی سه بعدی با کیفیت فوق‌العاده بالا بیدار می‌شود و با آواتارهای دیگر و عوامل فرم‌افزاری ارتباط برقرار می‌کند.^[۹]

سرمایه‌گذار خطرپذیر و مقاله‌نویس، متیو بال (Mathew Ball)، در وب سایت خود نوشته‌است که متاورس به «دروازه‌ای به سوی اکثر تجربیات دیجیتال، یک عضو کلیدی از تمام تجربیات فیزیکی و پلتفرم کار بزرگ بعدی» تبدیل خواهد شد. به باور وی، این دنیا به نیروی محرکه ساخت نسل جدید شرکت‌ها، مشابه همان اتفاقی که در زمان آغاز محبوبیت اینترنت افتاد، تبدیل خواهد شد. نکته جالب‌تر اینکه حتی می‌تواند منجر به سقوط رهبران فعلی صنعت شود؛ باز هم مشابه همان اتفاق رشد و ظهور پلتفرم‌های دیجیتال. دنیای مجازی متاورس قابلیت تبدیل شدن به یک صنعت تریلیون دلاری را دارد؛ دنیایی برای سرگرمی، تبلیغات و حتی برای برخی، مکانی برای کار کردن. Metaverse توسعه‌دهنده اینترنت نیست، بلکه جانشین آن است و قرار است با استفاده از بلاک چین و برنامه‌های غیر متمرکز ساخته شود.

متاورس نسخهٔ یک (Metaverse 1.0)

در متاورس نسخهٔ یک، آواتار انسان‌ها هر کاری که بخواهد می‌تواند انجام دهد. در متاورس انسان‌ها زندگی بی‌نهایت را تجربه خواهند کرد. آیندنگران پیش‌بینی کرده‌اند در متاورس هیچ چیز به نام حریم شخصی وجود ندارد، چون زمانی که انسان به این تکنولوژی دست یابد، دولت‌ها خیلی راحت می‌توانند به ذهن و افکار دیگران دسترسی داشته‌باشند. علاوه بر این، هکران قادر خواهند بود آواتار و زندگی آواتار شما را هک کنند و کنترل آواتار شما را تا پیش از دستگیری خودشان در دست داشته‌باشند.^[۱۰]

متاورس نسخهٔ دو (Metaverse 2.0)

متاورس نسخهٔ دو بسیار شبیه به متاورس یک است. فقط چند تفاوت دارد. در متاورس دو، کسی که به این دنیا سفر کند دیگر قادر نخواهد بود به دنیای خود برگردد. همچنین آواتار انسان‌ها در این نسخه فقط می‌تواند کارهایی که می‌تواند در واقعیت انجام دهد را در این نسخه انجام دهد. در این نسخه مانند زندگی واقعی، قانون‌هایی وجود دارد و همین‌طور افرادی هم برای وضع قانون و اجرای آن‌ها وجود دارند. برخی از صاحب نظران معتقدند ما شاید همین الان هم در متاورس باشیم.

مشکلات و خطرات احتمالی متاورس

از آنجایی که متاورس یک فناوری تازه است، تحقیقات طولانی مدتی دربارهٔ تأثیرات فیزیکی و روانشناختی آن بر انسان انجام نشده‌است. بازی‌هایی که با هدست‌های حقیقت مجازی و حقیقت افزوده انجام می‌شوند، امکان دارد به افسردگی، تنها شدن فرد یا خشونت و آزار به خود منجر شود. این فناوری، ریسک‌هایی برای سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و جوامع در کشورهای مختلف دارد. به‌عنوان مثال امکان دارد متاورس تأثیری نامحسوس بر امنیت فرهنگی و سیاسی یک کشور داشته‌باشد. همچنین امکان دارد این فناوری مشکلات اجتماعی جدیدی را به وجود بیاورد. از آنجائیکه متاورس با کمک فناوری‌های غوطه‌ور شدن در فضای مجازی (واقعیت افزوده و حقیقت مجازی) توسعه می‌یابد، این امر امکان دارد روی نوجوانان تأثیر منفی بگذارد و اعتیادآور باشد.[ از طرفی دیگر فیس بوک همان‌طور که بارها و بارها ثابت شده، اهمیتی برای حریم خصوصی قائل نیست و به دنبال دستیابی به اطلاعات مهم کاربران و تجارت با آن است. او پس احتمالاً به دنبال اعمال کنترل‌های شدید روی نحوه دسترسی و استفاده از متاورس خواهد بود. به هر حال، جذابیت‌های داخلی اکوسیستم‌ها راهی محبوب و آزمایش‌شده برای وادار کردن ادامه تعاملات در کنار ایزوله کردن رقابت‌هاست.

با توجه به انتشار اخیر «فایل‌های فیسبوک» توسط وال استریت ژورنال نیز مشخص شد که این پلتفرم رسانه اجتماعی از مشکلات متعددی رنج می‌برد و روش‌های تجاری مشکوکی از یک دعوی حقوقی بزرگ برای کاهش تعدیل محتوا گرفته تا رفتار ترجیحی با کاربران خاص، را به کار گرفته‌است. همه این‌ها در تضاد کامل با دیدگاه برابری‌طلبانه آقای زاکربرگ برای متاورس است. این اسناد همچنین نشان می‌دهند که فیسبوک به سرعت در حال از دست دادن محبوبیت خود میان جوانان نسل هزاره است؛ نسلی که احتمالاً بیشترین تعامل را با فناوری‌های متاورس خواهند داشت.

شرکت متا تا کنون به‌خاطر برنامه‌های خود مورد انتقاد گسترده قرار گرفته و اخیراً نیز توسط سیاستمدار آمریکایی، الکساندریا اوکاسیو-کورتز (Alexandria Ocasio-Cortez)، در یک انتقاد توئیتری «سرطان دموکراسی» نامیده شده‌است. به نظر می‌رسد که این احساس، منعکس‌کننده اجماع عمومی در توییتر حوزه رمز ارزها باشد که واکنش مثبتی هم به این خبر نشان نداده‌است. این بازی تازه شروع شده‌است و به نفع شما هم پیش نمی‌رود. متا قصد استفاده از هویت دیجیتال شما را در سر دارد و با توجه به راه و روش این شرکت، بیش از پیش به داده‌های شما دسترسی خواهد شد.

جایگاه فناوری بلاک چین و ارزهای دیجیتال در متاورس

به نظر می‌رسد دنیای متاورس قرار است در کنار دارایی‌های دیجیتال فراهم‌کننده دسترسی برون‌منطقه‌ای به خدمات و محصولات، و به لطف راه‌حل‌های هویت دیجیتال مبتنی بر بلاک چین که به آواتارهای دیجیتالی واقعاً پایدار کمک می‌کنند، ارزش‌هایی مانند دسترسی بدون نیاز به کسب اجازه، مقاومت در برابر سانسور، امنیت و عدم تمرکز که صنعت بلاک چین بر پایه آن بنا شده‌است را به ارث ببرد. در حال حاضر، پروژه‌های متاورس و پلتفرم‌های رسانه اجتماعی رمز ارزی زیادی در دست توسعه هستند و مزیت بزرگ فنی و اولیه‌ای نسبت به عرضه‌های دارای پشتوانه شرکتی دارند که باعث دموکراتیک و عمومی ماندن آن‌ها می‌شود.

با این وجود، متصدیان تکنولوژی در نهایت با هدف هدایت توسعه متاورس و شکل‌دهی به آن مطابق تصورات خود، به دنبال تأثیرگذاری و اعمال قدرت بر زیرساخت‌های بلاک چین خواهند رفت. در هر حال، با توجه به پیش‌بینی رشد ترکیبی سالانه ۱۳٫۱ درصدی صنعت Metaverse طی چند سال آینده و رشد ۳۲٫۴ درصدی برای حوزه فناوری بلاک چین حداقل تا سال ۲۰۲۵، انگیزه مالی قوی‌تری در متاورس وجود دارد.

توکن‌های غیر مثلی (NFT) نیز نقش بنیادینی در دنیای متاورس ایفا کرده و مالکیت کامل کاراکترها، آیتم‌های کسب‌شده در داخل بازی و حتی زمین‌های مجازی را به کاربران می‌دهند. یک NFT از یک ملک مجازی ۲۵۹ پارسلی (واحد شمارش قطعه زمین) در دیسنترالند اخیراً به قیمت بیش از ۹۰۰٬۰۰۰ دلار، بزرگترین فروش تاریخ تا کنون، فروش رفته‌است.